Het huis van Opsluiting en Tuchtiging (10)
Roelf
(…) en de bruidegom onder eede verklaarde de toestemming van zijne vader niet te kunnen overleggen derwijl deze reeds sedert achttien jaren uit zijne woonplaats verwijderd en hij niet weet of dezelve levend of dood is, of waar dezelve zich bevindt …
Dit keer gaat het over mijn verdwenen voorouder Roelf Ebels, broer van de – in de gevangenis overleden – Geert Ebels.
Het is bekend binnen de familie dat mijn voorouder Roelf Ebels op een bepaald moment met de noorderzon is vertrokken. Mijn moeder Grietje Staal-Hebels had dit onder meer in het archief teruggevonden en ook de overleveringen uit de familie genoteerd. Wat is het verhaal?
Op 8 juni 1798 wordt in Stadskanaal, de gemeente Wildervank, Roelf Geerts Ebels geboren. Hij trouwt op zijn achttiende met de negen jaar oudere Hillechien Harmannes. Het huwelijk wordt voltrokken door – ik zou inmiddels bijna zeggen: wie anders dan – burgemeester Tjaarda de Cock. Na zo’n 11 jaar huwelijk vindt Roelf het schijnbaar genoeg en verlaat hij zijn vrouw en 3 kinderen en verdwijnt spoorloos. Dit blijkt uit het uittreksel van het huwelijksregister van zijn zoon Harmannus (zoals in de inleiding beschreven).
Vuurtje
Volgens een oudtante van Grietje Staal-Hebels zou Roelf bij zijn verdwijning gezegd hebben: “As dit stainen vuurtje opbrand is, kom ik terug.” Wat het betekent, is niet duidelijk. Maar hij zal er wel mee hebben willen zeggen dat het zeer onwaarschijnlijk is dat hij terugkomt. Er is dan ook nooit meer iets van hem vernomen.
Hoewel … volgens de overlevering is er een brief uit Amerika gekomen die zijn vrouw Hillechien geweigerd heeft, omdat ze de portokosten niet kon betalen. Of kon ze misschien niet lezen? Bij het huwelijk van haar zoon Harmannus verklaart ze namelijk dat ze niet kan schrijven en daarom de huwelijksakte niet kan ondertekenen. Maar misschien was ze toen alleen maar solidair met de bruid en de moeder van de bruid, die beiden niet konden schrijven. Hillechien haar handtekening – hoewel niet helemaal goed gespeld – staat namelijk wel onder haar eigen huwelijksakte.
Waarom
Hoe dan ook, het is niet alleen onduidelijk waar hij is gebleven, maar ook waarom hij eigenlijk is weggegaan. Tot ik de brief van Tjaarda de Cock aan de ‘Officier van de Regtbank’ in Winschoten las. Het was het begeleidend schrijven bij het verzenden van de acht gestolen en in beslag genomen bijenkorven. Onderaan de brief staat:
P.S. zekere Roelf Geerts Ebels, broeder van Geert Geerts Ebels, en vermoedelijke medepligtige is thans voortvlugtig.
De datum van schrijven komt overeen met de periode die Grietje Staal-Hebels in haar aantekeningen had staan wanneer hij ongeveer de benen had genomen: 1827/1828.
Vonnissen
Helaas wordt in geen van de processtukken hier verder nog melding van gemaakt. Opsporingsberichten of iets dergelijks van de politie zijn er in ieder geval uit die tijd niet. Tegen beter weten in bekijk ik toch alle minuten van vonnissen van de Regtbank van Eerste Aanleg in Winschoten uit die periode. Misschien …
Maar nee, het levert niks op.
Veendam
Een andere mogelijke bron is de correspondentie van de burgemeester van de gemeente Wildervank met de rechtbank in Winschoten. Hiervoor moet ik volgens Johan Waterborg van de Groninger Archieven bij de archivaris van de gemeente Veendam zijn, waar ze zijn ondergebracht.
Het verhaal gaat verder onder de afbeelding
Tijdens het verhoor van 1 oktober 1827 van Geert Ebels, door fungerend officier bij de rechtbank Joan Walraven, kwam zijn broer Roelf ook al ter sprake. Alleen kon ik toen niet alles goed lezen wat er stond. En dat deel blijft raadselachtig. Ik probeer het nu nog samen met Johan Waterborg te ontcijferen. Maar we komen er niet echt uit. Wellicht een oude zegswijze. Maar ja, wat betekent het dan? En staat het er wel? Help het mee oplossen! (Kijk hieronder.)
Genoeg vragen rond deze voorouder. Vragen die wellicht nooit beantwoord kunnen worden. Waar is hij heen gegaan? Amerika? En was hij medeplichtig? Het is aannemelijk dat hij gevlucht is om deze reden. Maar is hij ook schuldig? Ligt voor de hand van wel. Maar misschien had hij geen vertrouwen in het rechtssysteem. Wie zal het zeggen. Misschien dat er later nog wat antwoorden volgen.
Er valt in ieder geval wel wat te schrijven over deze familie.
Puzzel
Wie het weet mag het zeggen. Laat het mij via de contactpagina weten. Voor de meest plausibele inzendingen: veel eer een glorie. (Voor vergroting van de afbeelding: klik er op dan rechtermuisknop en afbeelding openen in nieuw tabblad. Daar kun je nogmaals vergroten.)
De ‘vertaling’ van het stuk is tot dusver (waar ik ongeveer zeker van ben zijn de grijze woorden; waar weinig chocola van gemaakt kan worden heb ik verder niet ingevuld, om je niet te veel op verkeerde been te zetten):
Geantwoord, dat hij donderdag tot aan drie uuren ruim turf had geladen in het schip, voor
Jan Lende in De Wildervank De schipper zijn naam kond hij voort niet zeggen, schoot hem niet te binnen. Zijn broeder Roelof Geerts Ebels had hem xx xx xx xx xx xx – hij was vast naar huis gegaan en verbleven.
Terug>> of ga verder naar deel 11: Beëdigde verklaringen