Foto: Peter Riem
Peter Riem raadpleegt een register

Huis van opsluiting en tuchtiging (3)
De informatieschat 

“We kijken dan in de stukken van hof van assisen”, zegt Peter Riem, publieksadviseur en educatief medewerker bij de Groninger Archieven. Ik heb een gevoel van déjà vu: weer niets te vinden van Geert.
Ik wil weten waarom Geert Geerts Ebels, die in 1832 op 32-jarige leeftijd in de gevangenis in Leeuwarden is gestorven, daar is terechtgekomen.

Het begint er deze middag mee dat Peter voor mij kijkt of Geert in Groningen vastgezeten heeft: noch in de bestanden op de computer noch in het gebonden naslagwerk met daarin de ‘gedetineerden in stad Groningen 1670 – 1887′ komt hij voor. “Ebel Ebels wel, maar Geert Ebels komt hierin niet voor. Waarschijnlijk is hij hier alleen berecht”, zegt Peter.”We kunnen eventueel kijken bij het hof van assisen, maar laten we beginnen bij de rechtbank van eerste aanleg.”

Nadat ik met hulp van Peter de juiste stukken heb aangevraagd, rijdt een kwartiertje later een medewerker een soort kantine trolley naar binnen met daarop een boekje met een verweerde bruine kaft. In dit naslagwerk staat een overzicht van alle vonnissen van 1811 tot 1838. Ook op het wagentje: een bruine doos met daarin een groot boek, met de originele vonnissen. Ik begin met het kleinere exemplaar. Het hele jaar 1829 tot aan de maand juli, geen Geert. Ik kijk even in het grote boek, je weet maar nooit. Ook niet. Ik vraag het Peter, die weer plaats heeft genomen achter de balie.
“Ik zou ook nog kijken bij 1828, kan best zijn dat het vonnis al eerder is geweest.”
Ik zoek verder. En nog een keer alles opnieuw, voor het geval ik hem over het hoofd heb gezien. De verbleekte inkt op de vergeelde pagina’s en het feit dat ik mijn leesbril vergeten ben, helpen ook niet echt. Soms is het handschrift niet helemaal leesbaar. Ik krijg een beetje een wanhopig gevoel. Het is vrijdagmiddag en na 17.00 uur is het archief vier dagen dicht. Geen goed verhaal voor de zondag.

Peter komt informeren of ik al wat gevonden heb. Nee dus. Het lijkt het hem goed om dan even bij het hof van assisen te kijken. Een kwartier later staan er vier dozen extra op de tafel. In één zit een groot boek met alle vonnissen en in de andere drie allemaal mappen met processtukken, rond 1829. Ik begin bij het boek. Net als in Leeuwarden krijg ik een soort euforische schok als ik bij 1 juni zijn naam zie staan: Geert Geerts Ebels. Even later leest Peter even hardop met mij mee. Zoals we al wisten wordt Geert beschuldigd van “diefstal bij nacht (…);” maar ook: “wordende tevens genoemde Geert Geerts Ebels beschuldigd van: ontvluchting uit de gevangenis door middel van braak”.

De processtukken er maar eens bij halen. In de doos zitten verschillende mappen. ‘Diefstal’, staat er op een. Ik maak het lint los en kijk er in. Op het eerste blad wordt Geert niet genoemd. Tweede ook niet, derde niet, maar wel iedere keer dezelfde persoon. Het dringt nu pas tot mij door dat de hele map over één persoon gaat. Dat zou fantastisch zijn zo’n hele map. Ik kijk naar een volgende mapje: ‘Diefstal bij nacht in de aanhorigheid …’ De zin die ik al eerder heb gelezen staat met Oost-Indische inkt op het kaft geschreven; een hele stapel papier alleen over Geert. Alsof ik de schat van Scharlaken Rackham ontdek.
Ik fotografeer ze allemaal. Thuis ontdek ik dat er wel een aantal ongeveer dezelfde teksten tussen zitten, maar dan voor andere doeleinden gebruikt. Niettemin lijkt het een schat aan informatie. Bijvoorbeeld in dit stuk van de ordonnantie van de ‘Regtbank van Eersten Aanleg’ in Winschoten – hij moet opgepakt worden – staat een signalement:

Geert Geerts Ebels, -oud, volgens zijn opgave, zeventwintig jaren, – geboren aan het StadsKanaal, gemeente Wildervank, – gehuwd, – van beroep arbeider, – woonachtig te Gieterveen, provincie Drenthe; – Zijnde lang één el, zevenhonderd en vijftien streepen (1,71 meter en een halve centimeter ES); – hebbende een gewoon aangezigt, – gezonde kleur, – gewoon voorhoofd, – blaauwe oogen, – gewone neus, mond en kin, – donkerbruinen baard en sprekende de Nederduitsche taal met Groninger tongval, –
thans voortvluchtig.

 

Eerste pagina van de Ordonnantie
De eerste pagina van de Ordonnantie

 

Volgende week: alle gebeurtenissen op een rijtje aan de hand van de processtukken.

Terug>> of ga naar Deel 4: Met C-O-C-K