Het huis van Opsluiting en Tuchtiging (9)
Bareveld

Huis Bareveld in Bareveld
Het Huis Bareveld is sinds 1760 eigendom van de stad Groningen


De dag nadat de rechter van instructie opdracht gaf om Geert Geerts Ebels – onder begeleiding van een deurwaarder en ‘de sterke hand der gewapende magt’ – over te brengen naar het huis van Arrest in Winschoten, deden op 2 oktober 1827 om negen uur ’s ochtends nog eens drie mensen bij burgemeester De Cock van Wildervank, tegelijkertijd aangifte van verdwijning van bijenkorven.

Een 40-jarige schoenmaker, een klompenmaker van 39 en een Gruttersknecht van 24. Ze woonden alle drie in de gemeente Hoogezand. Ergens in de week van 16 tot 23 september raakten ze in totaal vier korven met bijen kwijt. Ze hadden ze neergezet in de tuin van een zekere Warnder Huizing, die gelegen was nabij het ‘Huis Barreveld’ (Bareveld) onder de gemeente Wildervank.

Voor het eerst vind ik iets van een adres. Ik heb bijvoorbeeld geen idee waar Geert Geerts Ebels precies geboren is, of wat het adres is waar hij woonde. Ook van alle andere locaties zijn tot nu toe nauwelijks aanwijzingen. ‘Nabij het Huis Barreveld’, is nog niet heel precies, maar toch een indicatie. En dat huis bestaat nog. En interessant, want het dorpje Bareveld ligt zowel in Drenthe, als Groningen. In de tijd van Geert Ebels, viel Bareveld onder de gemeente Gieten én Wildervank.

Het verhaal gaat verder onder de afbeelding


Semslinie
De grens tussen Groningen en Drenthe in deze omgeving werd vanaf de 17e eeuw bediscussieerd. Voor die tijd interesseerde het niemand hoe die grens precies liep in dat moerassige gebied. Met de lucratieve turfwinning kwam daar verandering in. Er werden in 1615 twee landmeters bij gehaald. Zij zetten een rechte lijn uit van Huis Ter haar in Musselkanaal naar de Martinitoren in Groningen. Dit laatste klopt overigens niet want de lijn mist de toren op 532 meter. Maar goed, de rechte lijn door het landschap, de zogeheten Semslinie (genoemd naar een van de landmeters) kwam er wel. Het was daarmee de eerste rechte grenslijn ter wereld.

Bevel om Geert Geerts Ebels over te brengen naar Huis van Arrest in Winschoten.
(Voor vergroting, klik op afbeelding, daarna rechtermuisknop: openen in nieuw tabblad of opslaan)

Willem I
Maar het gezeur over het precieze verloop van de grens bleef. Dit ging door tot aan het begin van de negentiende eeuw. Koning Willem I maakte daar in 1817 (Geert was toen 17) definitief een einde aan door te op 5 april van dat jaar bij Koninklijk Besluit de Semslinie slechts voor een gedeelte – vanaf Bareveld tot de grens tussen Gasselternijveenschemond en Drouwenermond – als provinciegrens te erkennen. Ter hoogte van het begin van Drouwenermond werd door een flauwe knik, een nieuwe lijn gevolgd.

Polak
Terug naar de drie mannen die aangifte doen van de diefstal van hun korven. Ze stellen de burgemeester voor om gezamenlijk een kijkje te nemen bij koopman Polak of ze daar zijn. Een deel van de korven is gemerkt en ze zullen ze wel herkennen. De burgemeester trommelt veldwachter Sluis op en met z’n allen vertrekken ze rond elf uur naar Nathan Abrahams Polak. Tussen alle andere bijenkorven in de kelder vinden ze de vier vermiste terug. Het bewijsmateriaal wordt gewaarmerkt en meegenomen naar ‘het Huis der gemeente Wildervank’. De burgemeester verzegelt uit voorzorg weer tijdelijk de kelder van Polak (na de vondst van de eerste drie korven ook al), omdat er misschien nog meer gestolen korven staan.
Vader en beide zoons Polak moeten een verklaring afleggen. Gevraagd wordt of zij deze korven gekocht hebben van Geert Ebels. Ze verklaren dat niet te kunnen achterhalen. Ze kopen heel veel korven in en kunnen onmogelijk zeggen welke van Geert waren.

Nogmaals
Op 11 oktober herhaalt het hele spektakel zich. Een 71-jarige schoenmaker doet aangifte van de diefstal eind september van een nieuwe, grote, zware korf (‘na gissing 15 Nederlandsche ponden’), uit de tuin van Harm Nieman, ook weer in de buurt van Huis Bareveld. De veldwachter wordt er weer bij gehaald, Nathan Polak krijgt hen op bezoek en ook deze korf wordt gevonden en meegenomen naar het gemeentehuis. Vier dagen later moeten vader en zoons Polak weer verantwoording komen afleggen waarbij ze nogmaals gevraagd worden of de korf verkocht is door Geert. Waarop ze ook deze keer het antwoord schuldig moeten blijven.

P.s.
Hoewel Geert Ebels in totaal 12 korven verkocht heeft aan Nathan Polak, en er nu 8 gestolen korven terecht zijn, denkt de burgemeester blijkbaar dat het hierbij blijft. Op 22 oktober stuurt hij de korven naar de officier van justitie in Winschoten. In de begeleidende brief geeft hij ook aan dat hij de verzegeling van de kelder de volgende dag wil verbreken. Hij ziet geen reden meer om deze nog langer dicht te laten en ‘Polak verlangt dat zijne kelder weer open komt’.

Onderaan de brief nog een ‘p.s.’ Ik zit ineens rechtop in mijn stoel …
Maar daarover volgende keer meer.


Meer lezen?

In de NRC stond in 2015 een lezenswaardig stuk over de Semslinie
Nog meer artikelen over de semslinie op: Wikipedia en het Geheugen van Drenthe
Over Bareveld vind je meer op ‘Groningen in beeld’ van RTVNoord en Het geheugen van Drenthe.

Terug>>  of ga naar deel 10: Roelf